Sint Maartenskliniek, Nijmegen

Even ten oosten van Nijmegen, op een heuvel en omringd door groen, ligt de Sint Maartenskliniek. De internationaal toonaangevende kliniek behandelt aandoeningen op het gebied van houding en beweging. EGM heeft, ten opzicht van het bestaande gebouw, een kleinere nieuwbouw ontworpen waardoor meer ruimte beschikbaar is voor groen, ontspanning en revalidatie.

Al sinds 1936 bouwt de kliniek aan een sterke reputatie op basis van de kernwaarden excellent, innovatief, mensgericht en ondernemend. Na veel decennia van groei was het tijd deze krachtige uitgangspunten, ook middels het fysieke gebouw, opnieuw te onderstrepen en te versterken. EGM architecten kreeg hiervoor in eerste instantie een renovatieopgave. Toen duidelijk werd dat een nieuwe gebouwcontour, mogelijk gemaakt door gefaseerde sloop, voor minder bebouwde meters en meer groen zou zorgen, werd deze opdracht omgezet naar nieuwbouw.

Nieuwe vingers in het groen

Het concept van de nieuwbouw is gebaseerd op openheid, natuur en dynamiek. Het gebouw en zijn direct aanpalende omgeving vormen onlosmakelijk samen het project. De kliniek maakt daardoor weer optimaal gebruik van haar ligging op de groene berg. De omgeving is daarmee integraal deelgenoot gemaakt van het healing environment dat binnen is gerealiseerd.

Aan het einde van de bestaande centrale as zijn twee bouwdelen gesloopt en is de nieuwbouw verrezen. De nieuwbouw zet de bestaande dubbele kamstructuur naar beide zijden logisch voort. De drie vingers van de h-vormige plattegrond zijn elk vier verdiepingen hoog. De rechthoekige volumes staan op deels taludvormig terrein. In totaal is zo'n tien à vijftien procent van het bebouwde oppervlakte teruggeven aan de natuur. Zo is er aan het einde van het project ruimte voor een 3.000 m² grote rolstoeltoegankelijke oefen- en therapietuin. De krimp is mede mogelijk door de ontwikkeling van multifunctionele ruimtes. Deze flexibiliteit verhoogt de efficiëntie van bijvoorbeeld de poliklinieken en oefenruimtes. Een speciale app geeft medewerkers inzicht in de beschikbaarheid en mogelijkheden van de ruimtes. De nieuwbouw biedt plaats aan het Loop Expertise Centrum (LEC), de verpleegafdelingen voor dwarslaesie- en neurologiepatiënten, de revalidatieafdeling en het OK-complex.

Als een hotel

Bij binnenkomst in het centrale ontvangstgebied op de begane grond is er naar alle zijden zicht op buiten met onder meer de aangrenzende revalidatietuin en het omringende groen achter de poliklinieken en patiëntenkamers. Onder de ontvangst, op -1 in het souterrain, bevindt zich het LEC. Het centrum richt zich op mensen met problemen op het gebied van lopen, staan en balans. In de ruime multifunctionele revalidatiezaal worden innovatieve hulpmiddelen zoals de Zero-G, het exoskelet en de Grail op één plek gebundeld. Op de begane grond en de eerste verdieping zitten twee verblijfsafdelingen van de Sint Maartenskliniek die elk gericht zijn op een langdurig verblijf, soms tot wel zes maanden. Hier zijn huiskamers, ruimtes voor groepstherapie, oefenzalen, spreek-, onderzoeks- en behandelkamers en 72 bedden verdeeld over één- en tweepersoonskamers.

Alle patiëntenkamers zijn extra groot en geschikt voor mensen in een rolstoel. De kamers zijn voorzien van domotica, rolstoelvriendelijke kasten en ruime badkamers met dubbel open te klappen deur. De toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid is daarmee optimaal afgestemd op patiënt en medewerker. Patiëntenkamers aan de lange zijde van de nieuwbouw bieden via een schuifdeur in de eigen kamer direct toegang tot het brede balkon dat over de gehele lengte van het gebouw doorloopt. Binnen zijn de gangen hier vijf meter breed zodat bedden en rolstoelen elkaar makkelijk kunnen passeren. Aan het einde van de gang laat een gangbreed en plafondhoog venster daglicht overdonderend binnenvallen. Wuivende bladeren zijn bijna aan te raken, trekken de blik naar buiten en laten de natuur binnenstromen.

Modernste operatiekamers ter wereld

Op de tweede verdieping bevinden de nieuwe operatiekamers (OK’s). Met hun 55 m² zijn deze twee keer zo groot als hun voorgangers en inmiddels in gebruik. Ze zijn veiliger, overzichtelijker en voorzien van de laatste digitale vernieuwingen. Alle OK’s, zeven in totaal, bevatten het innovatieve luchtbehandelingssysteem van Opragon dat de hele OK steriel maakt, minder lawaai oplevert en voor een aangenamere temperatuur zorgt. Uniek zijn de volledig naadloos uitgevoerde wanden waardoor de kans op bacteriegroei minimaal is. Bovendien zijn de wanden vermengd met positief geladen titaniumdioxide-deeltjes, die stof, bacteriën en schimmels afstoten. Alle OK’s hebben drie enorme beeldschermen, naadloos verwerkt in de wand, die de chirurg altijd duidelijk zicht op de beelden geven die noodzakelijk zijn tijdens een operatie. Ook hangen er hierdoor minder pendels aan het plafond. Dat heeft weer voordelen voor de steriliteit en voor de concentratie van het OK-team. De kleur van het licht in de OK’s verandert gedurende de dag mee met het daglicht buiten. Dat is fijn voor het bioritme van de medewerkers. Verder komt er via de ramen in elke OK direct daglicht binnen en is de kleur van de verlichting aan te passen. Voor sommige ingrepen is bijvoorbeeld groen licht of blauw licht handig vanwege het contrast. Orthopedisch chirurg Koen Defoort van de kliniek is zeer positief:

Als ik alle functionaliteiten van onze nieuwe OK’s op een rijtje zet, dan durf ik best te stellen dat de Sint Maartenskliniek nu het modernste OK-complex ter wereld heeft!

Koen Defoort, Orthopedisch chirurg Sint Maartenskliniek

^{Virtuele rondleiding door het OK-complex Sint Maartenskliniek door Coen Defoort, orthopedisch chirurg.}

De gehele nieuwbouw neemt afstand van de ziekenhuisachtige uitstraling. Patiënten zijn hier immers niet ziek maar revalideren. De uitstraling van een hotel met meer comfort, rust en een positief thuisgevoel past daarbij en sluit aan op het gedachtegoed van een healing environment. Het strakke witte stucwerk met donkergoudkleurige puien aan de buitenkant oogt luxe en refereert aan een villa in het bos. In het interieur zijn rust en ruimte het devies. Zo kunnen medewerkers optimaal werken en patiënten prikkelarm revalideren.

Gezond gebouw

De nieuwbouw is in drie jaar tijd ontworpen, gebouwd en in gebruik genomen en is met recht een gezond gebouw. De verpleegafdelingen zijn open, transparante en motiverende omgevingen die de zelfredzaamheid van de patiënt stimuleren en maximale ondersteuning voor de zorgprofessional bieden. Ruim binnentredend daglicht, natuurlijke materialen, een ingetogen kleurpalet, uitzicht naar buiten, lange rustgevende zichtlijnen en contact met de natuur dragen bewezen bij aan het gezonde gebouw. Bijzonder is de speciale therapietuin. Van Helvoirt Groen heeft een tuin ontworpen die patienten de kans biedt om ook buiten te oefenen. Met natuurlijke paden, obstakels, een moestuin, kas en terras is er veel afwisseling om te revalideren en samen met familieleden te zijn.  

Erkenningen

European Healthcare & Design Award 2020 – Eervolle vermelding – Design for Health and Wellness

^{Fotografie: Ronald Tilleman | Rene de Wit (tuin)}