De meeste mensen proberen wel iets aan duurzaamheid te doen, bijvoorbeeld door afval te scheiden en door zuinig om te gaan met energie. We beginnen vaak met kleine stapjes waarbij elk stapje ons iets verder helpt naar een duurzaam leven. Het woord duurzaam betekent onder meer: ‘geproduceerd of verkregen op een manier die het milieu en de natuur zo min mogelijk belast.’ Bij de realisatie van duurzame projecten is het belangrijk dat eerst alle neuzen van betrokken partijen dezelfde kant op staan.
Voordat de eerste schetsontwerpen gemaakt worden moet er nagedacht worden over de inpassing van duurzaamheid in een ontwerp. Daarom vond ik het belangrijk om namens EGM architecten op het Future Proof Klimaattechniek congres een lezing geven over het thema: ‘Een gezond gebouw ontwerpen en realiseren we samen’. Als voorbeeld werd het woonzorgcentrum Midden-Inn in Heerjansdam besproken. Er zaten zo’n honderd techneuten in de zaal, vooral vanuit de installatiebranche. Dan voel je je als architect wel even een vreemde eend in de bijt. Maar juist de verbinding met deze experts is belangrijk om tot een integraal duurzaam ontwerp te komen.
Het woonzorgcentrum Midden-Inn, ontworpen door EGM architecten, is in 2015 opgeleverd. Dit project is qua duurzaamheid en leefbaarheid vernieuwend en voldoet aan de laatste standaarden op dit gebied. De centrale vraag tijdens mijn lezing was dan ook: Hoe kan een zeer duurzaam en energiezuinig project succesvol uitgevoerd worden?
Er zijn een aantal belangrijke maatregelen die vorm gegeven hebben aan de verduurzaming van het project:
Elk project is anders, dus zijn de bovenstaande stappen niet altijd de weg naar een duurzaamheidssucces. Omdat er vaak gedacht wordt dat duurzaam ook duurder betekent, is het soms lastig om de juiste weg te vinden naar een duurzaam gebouw. Duurzaam bouwen is lang niet altijd duurder, duurzaam bouwen betekent energieneutraal bouwen met circulair materiaal. Ontwerpkeuzes zoals compact bouwen en materiaalkeuzes zoals een duurzame steen hoeven geen kostenverhoging te geven. Bij een investering in duurzame (dure) installaties moet altijd rekening gehouden worden met subsidies en terugverdientijden tijdens de exploitatiefase.
Voor het Midden-Inn project is een Cradle2Cradle gevelsteen toegepast, CO2-reducerende dakbedekking, aluminium kozijnen en natuurlijke materialen in het interieur. Het pand is onderhoudsarm en heeft een hoogwaardige afwerking. Hemelwater wordt geïnfiltreerd in het terrein. De automatische buitenzonwering en de lichte dakbedekking moeten ‘s zomers de warmte zo veel mogelijk buiten houden.
Door slimme koppelingen te maken tussen systemen kunnen rendementen hoog zijn. De warmte- en koudeopslag (WKO) en zonnecollector werken samen, waardoor er zeer weinig energie noodzakelijk is om het gebouw te verwarmen en van warm water te voorzien. Tevens ligt het dak vol met PV-panelen en is het gehele gebouw voorzien van LED verlichting. Deze installatietechnische maatregelen hebben gezorgd voor een gebouw met lage energiekosten en beperkte exploitatielasten.
Daarnaast is het belangrijk een goed monitoringssysteem te hebben bij de installaties. De installateur kan dit verzorgen middels een aanbieding voor onderhoud en beheer van de installaties. Dankzij deze gegevens kunnen storingen tijdig worden opgelost en kunnen ze informatie inzichtelijk maken, met als resultaat een efficiënt systeem met een zeer hoog rendement.
Duurzaamheid is meer dan alleen energie. Het gaat ook om thema’s als milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Daarom is er bij Midden-Inn gekozen om GPR als criterium te gebruiken, dit was tevens een vereiste vanuit het convenant ‘Kwaliteit Nieuwbouw Drechtsteden’. De opdrachtgever heeft een oorkonde ontvangen wegens het behalen van de hoogste score in de regio Drechtsteden in 2012; een formidabele 8,0. Tijdens de uitvoering is het belangrijk te voldoen aan de eisen gesteld vanuit de GPR, want onder bepaalde voorwaarden zijn subsidies en/of financieringsmaatregelen mogelijk.
Dit alles maakt Midden-Inn in Heerjansdam buitengewoon duurzaam en onderhoudsvriendelijk. De energielasten zijn zeer laag; duurzaam is dus lang niet altijd duurder.
Na afloop van het congres bleek er veel interesse te zijn in het procesverloop voor een duurzaam gebouw en welke installaties zijn toegepast. De architect speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van een duurzaam gebouw, maar dit kunnen we niet zonder de hulp van een installatieadviseur en ook de installateur (aannemer) dient op de hoogte zijn van de nieuwste duurzame ontwikkelingen. Samenwerking is de sleutel tot een duurzaam gebouw. De installateurs op het congres beaamden dit, maar zien nog geen samenwerking in de ontwerpfase. Deze partijen worden pas later in het proces gecontracteerd.
Bij het project Midden-Inn hadden we het geluk dat de installatieadviseur zelf de installateur werd. Het zou mooi zijn als we de kennis van de installateurs met hun verschillende disciplines eerder kunnen betrekken. Architecten dienen hierin hun verantwoordelijkheid te nemen door in een vroeg stadium de juiste partijen te betrekken en de duurzaamheidsambities vast te leggen.
Heb jij hier ervaring mee, dan horen we graag jouw mening hierover!
Eline Hoogendijk
projectleider, EGM
2019.07.31